Carlos Garrido
Dicionário Visual da Através Editora, belo e eficaz recurso para a aquisiçom e aperfeiçoamento do léxico galego (e português)
Carlos Garrido
Entre o vasto e variegado elenco livresco que fica compreendido no seio da família dos dicionários, é o género dicionário visual o mais vocacionado, e mais eficaz, para o desempenho de umha funçom didática, quando o correspondente objetivo consiste em que o consulente aceda de forma ágil e amena (através de relances ou «golpes de vista») ao conhecimento de esferas fundamentais, ou especiais, do léxico de umha ou mais línguas. Dadas as profundas insuficiência e deficiência que hoje caraterizam os usos lexicais realizados em galego por umha esmagadora maioria de cidadaos cultos da Galiza, e que perfilamos na monografia Léxico Galego: Degradaçom e Regeneraçom (2011), e dada a nossa ocupaçom com a prática e com o ensino da traduçom, desde há tempo estávamos muito conscientes de que umha ferramenta fundamental para o galego, e, ao mesmo tempo, umha deplorável lacuna do reintegracionismo, eram os dicionários visuais abrangentes e de focagem geral, que tam bom serviço venhem prestando a aprendizes de segundas línguas ou de línguas estrangeiras, freqüentemente sob a forma de obras bilingues ou plurilingues. Todavia, este recurso didático e lexicográfico, embora utilíssimo para a aquisiçom do léxico, pola sua dupla natureza verbo-icónica, sempre se revela de elaboraçom exigente e de dispendiosa materializaçom, polo que esperávamos que, no caso do galego, tal empreendimento, se vinhesse a tornar-se realidade, só poderia ser assumido, nesta altura, por umha das grandes editoras, com orientaçom isolacionista e com forte subsídio da administraçom autonómica.
Por isso, é com grande satisfaçom que aqui podemos resenhar a grata surpresa da recente vinda a lume de um dicionário visual galego, abrangente e de focagem geral, e com óptica reintegracionista, o Dicionário Visual da Através Editora [1], obra em parceria de quatro docentes de língua portuguesa (Diego Bernal, Eugénio Outeiro, Iago Bragado e Valentim Fagim) e de umha ilustradora (Andrea López). Ao coordenador deste projeto, Valentim Fagim (codiretor da Através Editora) caberá atribuirmos o grande mérito de ter engajado e organizado umha equipa de colaboradores competente, tanto no plano lingüístico como no gráfico, e de ter planeado um resultado conjunto muito digno, como vamos ver, e dentro de umhas margens materiais e económicas que, ao mesmo tempo, nom podiam ultrapassar as dimensons de um empreendimento desassistido, injustamente, de ajudas públicas. É claro que, nas presentes circunstáncias de discriminaçom do reintegracionismo, nom se revela possível a umha editora como a Através elaborar um dicionário visual da extensom e das caraterísticas materiais, por exemplo, das primorosas obras clássicas da escola quebenquense de Jean-Claude Corbeil que estám disponíveis em diversas línguas internacionais (entre as quais, no galego-português de Portugal), mas insistimos em que o resultado efetivamente atingido por esta equipa da Através é verdadeiramente digno, assaz solvente e de notável proveito para a causa da nossa língua na Galiza.
O Dicionário Visual da Através Editora estrutura-se em 44 capítulos que abrangem 43 campos temáticos (o dos animais é tratado em dous capítulos), desde «As crianças» (cap. 1) até «A morte» (cap. 44), passando por ámbitos designativos fundamentais como «A família» (cap. 2), «A saúde» (cap. 6), «A roupa» (cap. 7), «A casa» (cap. 11), «O Natal» (cap. 27), «Desportos» (cap. 30), «Música» (cap. 32), «Na escola» (cap. 37), «O computador» (cap. 40) ou «A economia» (cap. 43). Cada um destes capítulos consta de duas pranchas, profusamente ilustradas a cores e rotuladas —como é típico do género—, e —como interessante caráter peculiar desta obra, que reforça a sua eficácia didática— é seguido por umha série de exercícios de revisom que servem para ativar (e alargar) o vocabulário adquirido na respetiva secçom. Por último, as duas epígrafes finais do Dicionário correspondem às soluçons dos exercícios propostos e a um índice alfabético remissivo dos termos incluídos nas pranchas.
À vista das pranchas oferecidas no Dicionário Visual da Através, cabe dizer que a seleçom de campos temáticos abordados, e, em cada campo, a seleçom de conceitos efetivamente designados, é assaz criteriosa, o que quer dizer que se trata de umha amostra do léxico geral da língua simultaneamente abrangente e representativa, sem que nos pareça faltar algum campo importante (como é de esperar de umha obra que aspira a combater a castelhanizaçom lexical da Galiza, um dos critérios de seleçom de conceitos designados, é, justificadamente, o contraste denominativo entre galego-português e castelhano). Quanto ao componente iconográfico, podemos afirmar a sua grande eficácia, a sua ótima comunicatividade, pois, num espaço relativamente limitado, e conjugando espírito estético e funcionalidade, a ilustradora consegue otimamente corporizar em expressivos e atraentes desenhos o conceito que os termos devem evocar, e estes surgem em rótulos dotados de clareza e precisom denotativas. Um valor adicional das pranchas verbo-icónicas do dicionário reside na integraçom de motivos e conceitos peculiares da Galiza, ausentes polo geral doutros dicionários visuais, como as personagens galegas do Natal e do Entruido, acidentes da geografia física e política galega, etc.
Do ponto de vista idiomático, diga-se que a obra galega em apreço é unilingue (se bem que a seleçom de conceitos e a conceçom dos exercícios de aplicaçom respondam com freqüência a um critério contrastivo com o castelhano) e está redigida na norma ortográfica e morfológica lusitana, embora proponha, no quadro da geral coordenaçom lexical com o luso-brasileiro que é constitutiva do reintegracionismo, um número moderado de legítimos particularismos lexicais galegos (frente às outras variedades do galego-português), os quais, em todo o caso, surgem convenientemente marcados (com o símbolo «gz») e confrontados com as respetivas soluçons utilizadas em Portugal (símbolo «pt»), no Brasil («br»), e, nalguns casos, mesmo em Angola («ang») e em Moçambique («mç»). Ainda que, tendo em vista a aprendizagem das diversas variedades nacionais do galego-português, tal medida se revele de sumo interesse para o consulente, quer-nos parecer que, com um fito galego mais exclusivista, teria sido mais eficaz restringir a informaçom lexical às variedades galega e lusitana, porque a inclusom, sobretodo, das variantes brasileiras complica em bastantes casos a rotulaçom e impossibilita umha caraterizaçom mais acabada da designaçom galega (género gramatical, registo, ámbito de uso, estatuto normativo), como comentaremos mais abaixo.
evando em conta todo o dito até agora, é claro que nos congratulamos enormemente da apariçom do Dicionário Visual da Através Editora e que o avaliamos como altamente recomendável e prestimoso para a causa da língua e do reintegracionismo. No entanto, a nossa análise da obra nom ficaria completa se nom assinalássemos aqui, também, com ánimo construtivo, algumhas falhas ou insuficiências, de importáncia secundária, que detetamos nas suas páginas ao longo da nossa leitura/contemplaçom, e de que a seguir deixamos constáncia, por se os autores as quigessem reparar em eventuais reediçons.
Antes de mais nada, no capítulo de «queixas», umha inconveniência derivada da confiança excessiva que os autores tenhem na eficácia comunicativa da norma morfográfica lusitana aplicada hoje ao galego. Na página 9, o dicionário assevera: «Na Galiza, esta grafia [terminaçom -ão] corresponde-se com três pronúncias possíveis, mas todo o mundo sabe como é». Pois nom, nom nos parece assim tam fácil! Claro, podemos esperar que todos os galegos leiam hoje bastão, corretamente, como bastom, e capitão como capitám, e talvez irmão como irmao, mas acontecerá o mesmo com palavras que nom circulam habitualmente no atual galego espontáneo? Muito receamos que nom! Por exemplo, lerám todos os consulentes do dicionário, corretamente, alçapão (pág. 135) como alçapom (e nom como *alçapám ou *alçapao)? E porão (pág. 147), corretamente, como porao (e nom como (*)porám ou *porom [2])? E leilão, corretamente, como leilám (e nom como *leilom ou *leilao)? E, enfim, ecrã (pág. 170), sem sombra de dúvida, como ecrám? Permitam-nos os autores que duvidemos muito, e que, por isso, lhes recomendemos umha anotaçom marginal dessas palavras na norma galega reintegracionista [3].
No domínio da (orto)grafia (que, em contra de um boato muito difundido, nom inclui a questom versada no parágrafo anterior, a qual é, na realidade, de natureza morfológica ou, antes, morfográfica), temos de consignar aqui a errática distribuiçom das maiúsculas que às vezes efetuam os autores do dicionário. Além da rechamante presença nos rótulos das pranchas de símbolos de país começados por minúscula (gz, pt, etc.), é de lamentar que, na pág. 86, os nomes do Sol, de planetas e de constelaçons (do zodíaco) surjam indevidametnte escritos com minúscula inicial, e que, na pág. 87, a Galiza e o Brasil figurem com minúscula inicial (enquanto Açores, Madeira e Portugal si apresentam a precetiva maiúscula).
No entanto, o aspeto, a nosso ver, menos satisfatório do Dicionário Visual da Através prende-se com o modo como os autores da obra procedem com certos elementos da configuraçom do léxico galego e com o modo de os apresentar na obra. Há alguns anos, lamentávamos num ensaio sobre traduçom científica que, no mundo do isolacionismo galego, nom era possível um avanço expressivo substancial por causa do seu quase absoluto fechamento aos progressos introduzidos no léxico galego polo campo reintegracionista e, nomeadamente, por causa da insolidariedade mostrada por alguns redatores e tradutores isolacionistas, que nom faziam uso nos seus textos de soluçons vocabulares ótimas que, anteriormente, e por coordenaçom com o luso-brasileiro, utilizaram autores precedentes (nom necessariamente reintegracionistas) da sua mesma especialidade. Infelizmente, tal insolidariedade lexical também se constata no Dicionário Visual da Através, com a agravante de a referência gratuitamente desconsiderada ser aqui do próprio campo reintegracionista. Referimo-nos, em primeiro lugar, a que os autores, mostrando um proceder que temos denunciado reiteradamente nos trabalhos lexicográficos do isolacionismo, nom declaram (no prólogo da obra) os critérios seguidos para a configuraçom do léxico galego, o que, neste livro didático, poderia efetuar-se, de forma suficiente, com umha caraterizaçom muito sintética, mas bem estruturada e justificada, da estratégia de coordenaçom com o luso-brasileiro; em segundo lugar, os autores nom mencionam umha referência fundamental para o projeto que abordam (o qual tem por base umha configuraçom reintegracionista do léxico galego), como é O Modelo Lexical Galego (2012), da Comissom Lingüística da AGAL (hoje continuada pola CL da AEG); de facto, observa-se que, nalguns casos, os autores desconsideram soluçons vocabulares propostas, com fundamento explícito, no MLG (algumhas, particularismos galegos), mas, em nengum ponto da obra justificam a razom das suas escolhas. Tenhem eles melhor critério do que a Comissom Lingüística da AGAL/AEG? Pode ser, mas em nengum momento participam aos seus leitores quais esses critérios e como os aplicam! Vejamos alguns exemplos em que o Dicionário Visual se mostra insolidário e leva a contrária ao MLG: fieito (pág. 103), em vez de fento; funcho (pág. 103), em vez de fiuncho (mas, de forma incoerente com esta soluçom, pág. 107: «moucho (gz) / mocho»!), freio ‘travom de automóvel ou de bicicleta’ (pág. 151 e 154), em vez de travom; fritar, em vez de fritir (pág. 63: fritadeira, em vez de fritideira [Gz]); menino (pág. 116), em vez de meninho; mijar – mijada (pág. 80), em vez de mejar – mejada... Mesmo nos crassos castelhanismos «mariposa / borboleta (br)» (estilo de nataçom, pág. 131) e mariposa ‘avelaínha, borboleta noturna’ (pág. 198)! À falta de umha explicaçom, escolhas como estas parecem ditadas pola improvisaçom, polo capricho.
Também em contraste com o prescrito no documento codificador da CL, o Dicionário Visual da Através propom com freqüência para o galego soluçons lexicais naturalizadas na atual Galiza pola alçada avassaladora do castelhano e alheias à variedade lusitana, mas «legitimadas» pola sua ocorrência na variedade brasileira: «bolinhas (gz, br) / berlinde (pt)» (pág. 122), «freio (gz, br) / travão (pt)» (pág. 151 e 154) e «patinete (gz, br) / trotinete (pt)» (pág. 155). Para além doutras consideraçons de peso em contra deste alvitre, o que cabe aqui objetar aos autores do dicionário é por que, entom, nom seguírom o mesmo critério em, por exemplo, «ventoinha / ventilador (br)» (pág. 74), «comboio / trem (br)» (pág. 83 e 147) ou «castanho / marrom (br)» (pág. 158)?
Duas palavras sobre os particularismos lexicais galegos. Umha boa quantidade deles som claros, indisputáveis, e constam bem indicados na obra, como «faiado (gz) / sótão» (pág. 54), «teito (gz) / teto» (pág. 58) ou «saltão (gz) / gafanhoto» (pág. 111); porém, há outros particularismos que mereceriam ser incorporados ao dicionário e que, incompreensivelmente, faltam (v. exemplos, como avelaínha, no parágrafo que precede o anterior!), e há outros efetivamente incluídos que apresentam problemas, como, por exemplo:
pág. 22: «fazer as beiras (gz) / engatar (pt) / paquerar (br)»: fazer as beiras nom é expressom de gíria, como as outras soluçons (necessidade de incorporar engatar e engate na Galiza!).
pág. 35: «padiola (gz), maca»: mas qual a relaçom entre padiola e maca? O termo maca corresponde ao utensílio na sua feitura moderna, e tal termo cremos que deve incorporar-se ao galego.
pág. 50: «chimpim (gz) / tombador»: chimpim é de registo popular, nom técnico!
pág. 62: «cunca (gz) / tigela»: tigela ‘recipiente para comer e beber’ também é soluçom galega!
pág. 71: «polo grelhado (gz) / frango grelhado»: mais genuíno, em galego, é o vocábulo pito.
pág. 103: «arume (gz) / agulha»: agulha tb. é galego, e caruma, Gz e Pt.
pág. 106: «cadelo (gz) / cachorro»: cachorro tb. é galego! (Como é que se dirá em galego cachorro-quente? Terá de dizer-se *«cadelo de leom»?!)
pág. 111: «cágado (gz) / girino (pt, br)»: girino é o vocábulo técnico, que deve ser usado também na Galiza no registo especializado (cágado é umha das muitas variantes populares existentes).
pág. 130: «seareiros(as) (gz) / adeptos(as) (pt) / torcedor(as) (br)»: devemos aceitar em galego o neologismo gratuitamente isolacionista improvisado na TVG?!
Para acabarmos de perfilar esta objeçom que levantamos à elaboraçom do Dicionário Visual da Através, queremos advertir que a forma de apresentar no livro a variaçom designativa de caráter geográfico pode ser confusa para alguns consulentes, de modo que, por exemplo, «larpeiro (gz), lambão(ona)» (pág. 43) pode ser (falsamente) interpretado no sentido de na Galiza nom se dizer lambom; «brêtema (gz), nevoeiro, névoa, cacimbo (ang)» (pág. 94), no sentido de na Galiza nom se dizer nem nevoeiro, nem névoa, e «engaço (gz), ancinho» (pág. 102 e 127), no sentido de na Galiza nom se dizer ancinho. De resto, em casos como estes, julgamos que os autores, seguindo o indicado no MLG, deveriam ter secundarizado (se nom omitido) tais particularismos galegos, os quais, frente às variantes comuns galego-luso-brasileiras, nom devem detentar na Galiza o mesmo estatuto normativo que estas (de facto, os próprios autores do dicionário, na pág. 151, só aduzem a soluçom faróis de nevoeiro, e nom *faróis de brêtema!). Também interessa chamarmos a atençom para a falta, nalguns casos, de umha conveniente distinçom entre registos ou ámbitos de uso, a qual, se, no seu contexto, nom se revela indispensável, por exemplo, no caso das expressons próprias da linguagem infantil da pág. 15, si teria sido necessária, sobretodo, no caso de «dar uma queca (pt), transar (br), foder», que surge na pág. 23 sem indicaçom de registo, e sem acompanhamento de fazer amor!
Por último no capítulo dos senons, umhas poucas observaçons respeitantes ao meu fraquinho temático. Acredito que, em justiça, apenas um tipo de especialista nom-lingüista pode ficar um tanto irritado com o Dicionário Visual da Através, e, que azar!, esse especialista é o zoólogo, como eu som! Com efeito, por um lado, o dicionário, indevidamente, escreve sem hífens as denominaçons vernáculas pluriverbais de grupos de organismos (ex.: *peixe sapo [pág. 67], por peixe-sapo; *urze branca [pág. 98], por urze-branca; *águia real [pág. 99], por águia-real; *bufo real [pág. 99], por bufo-real; *sapo concho [pág. 107], por sapo-concho) e, por outro lado, além de incorrer em mais inexatidons zoológicas das convenientes numha obra didática destas caraterísticas (v. parágrafo seguinte), a desenhista, em geral impecável, escorrega em duas vistosas incoerências verbo-icónicas que tenhem por vítima animais: na pág. 107 nom se vê, em contra do prometido, um moucho (atente-se na indevida presença de tufos auriculares!), e na pág. 118 nom se vê a lagosta anunciada na ementa, mas um bonito lobrigante (repare-se nas enormes pinças do bicho!).
Lapsos zoológicos adicionais detetados:
pág. 66: *«camarão / lagostim (br)», por «camarão-tigre, camarão graúdo, gamba». Tb. seria interessante incluir no dicionário «lagostim / lagostinha (Br)».
pág. 67: *«camarões, gambas», por «camarões».
pág. 111: *«cavalo-do-demo (gz) / libélula, libelinha (pt)»: os caval(inh)os-do-demo e as libélulas ou libelinhas som animais diferentes!
pág. 198: *cobra capuz, por cobra-capelo ou naja.
pág. 199: *«borboleta: inseto lepidóptero na última metamorfose»: definiçom errada, por «em estado adulto (imago), na última fase da metamorfose».
pág. 199: *«macaco: mamífero primata», por «mamífero primata da infraordem Símios, à exceção do homem».
Em conclusom, e deixando de parte os defeitos, de releváncia secundária, que aqui assinalamos [4], podemos dizer com grande satisfaçom que o Dicionário Visual da Através Editora vem preencher de forma brilhante umha sensível lacuna do reintegracionismo, e que ele representa um recurso muito importante e muito eficaz para a promoçom, nesta altura, da causa do galego, polo que damos os nossos cordiais parabéns aos autores e editores e fazemos votos para que a obra venha a desfrutar da difusom e reconhecimento que merece.
Notas
[1] Diego Bernal, Eugénio Outeiro, Iago Bragado, Valentim Fagim e Andrea López (ilustr.). 2019. Dicionário Visual. Através Editora. Santiago de Compostela.
[2] Tam difícil pode ser hoje para os galegos, nalguns casos, a terminaçom luso-brasileira -ão que, de facto, o que subscreve, e com ele toda a Comissom Lingüística da AGAL, utilizou a forma *porom em O Modelo Lexical Galego (2012). No entanto, porão, neologismo incorporado ao galego a partir do luso-brasileiro, provém de prão, e este de planus, polo que, do mesmo modo que chão, deverá ser lido em galego como porao.
[3] Para arredondarmos esta questom, e para os autores do Dicionário Visual tomarem, definitivamente, consciência das ciladas que, nalguns casos, a terminaçom -ão pode pôr aos galegos, será útil lembrarmos aqui aquele retrouso que o que subscreve inventou umha vez para explicar por que, em questom de pura naturalidade, a norma galega reintegracionista se revela superior à norma lusitana na sua aplicaçom ao galego: «A julgarmos polo som, são São Pedro e São Paulo».
[4] Para proveito e ilustraçom dos consulentes da obra (que assim poderám introduzir correçons in situ) e dos seus autores e editores (que assim poderám introduzir correçons numha eventual reediçom), a seguir consignamos outros (pequenos) lapsos que também detetamos no dicionário:
pág. 59: maçaneta é um puxador de forma arredondada (maçaneta provém de maçã: cf. cast. pomo), mas na ilustraçom a peça mostrada é alongada; portanto, puxador.
pág. 62: «máquina de lavar roupa»: é conveniente indicar a freqüente elisom de roupa: «máquina de lavar (roupa)».
pág. 66: «cabaça, abóbora»: estas duas palavras nom som sinónimas: cf. Recordes dos Seres Vivos: nota do tradutor 45 da pág. 170.
pág. 66: «abacaxi, ananás»: abacaxi é soluçom mais brasileira do que lusitana (e galega), polo que falta a correspondente marca geográfica.
pág. 91: «glaciar»: falta geleira (Br).
pág. 75: «ventoinha de teto / ventilador de teto (br)» falta «de teito (gz)».
pág. 86: melhor Úrano, prosódia etimológica, do que Urano.
pág. 91: *«floresta, mato»: o correto é «floresta, mata».
pág. 94: «brêtema (gz), nevoeiro, névoa, cacimbo (ang)». Nevoeiro e névoa nom som sinónimos estritos (névoa é um nevoeiro pouco denso). O correto teria sido utilizar só o sinónimo nom marcado, nevoeiro.
pág. 99: melhor a forma adaptada anoraque do que «anorak».
pág. 106: «cornos / chifres»: as duas palavras som sinónimas.
pág. 107: «pombo»: no Brasil, em contraste com o que acontece na Galiza e em Portugal, pomba é a forma nom marcada.
pág. 111: junto com carraça (Gz+Pt), falta carrapato (Br).
pág. 111: «vaga-lume (gz) / pirilampo (pt, br)»: vaga-lume também é soluçom lusitana e brasileira, e pirilampo, galega culta.
pág. 159: «caneta / esferográfica» (em referência a umha esferográfica): o uso preciso do vocábulo caneta é em referência a umha caneta de tinta permanente, a qual nom surge representada.
pág. 170: «ficheiro» (informática): falta «arquivo (br)».
pág. 182: «pote (gz) / mealheiro»: gralha por peto ‘pequeno recipiente para depositar pequenas quantidades de dinheiro aforradas’, como, de facto, em «peto de ânimas (gz) / alminhas» (pág. 187).
pág. 182: «magastar, esbanjar»: gralha por malgastar.
Itens relacionados (por tag)
- Já disponível o 'Compêndio atualizado das Normas Ortográficas e Morfológicas'
- Pequena crónica de um encontro singular. Para Fernando Venâncio.
- Prontuário de Apelidos Galegos, ferramenta básica para umha cabal regeneraçom dos nossos nomes de família
- A Associaçom de Estudos Galegos em memória do companheiro Afonso Mendes Souto
- Pequeno tratado de regions demarcadas. (Prontuário para amigos e iniciados de ambas margens do rio Minho)
12608 comentários
A peгsⲟn essentially help to make significantly
pоѕts I'd state. This is the first time I frequented your website page and to
this point? I amazed with the analysis you madе to make this particular submit
incredible. Magnificent process!
You're so cool! I do not suppose I've truly read
anything like that before. So good to find somebody with some genuine thoughts on this subject.
Seriously.. many thanks for starting this up. This website is
one thing that is required on the web, someone
with a bit of originality!
It's perfect time to make some plans for the future and it's time to be happy.
I've read this post and if I could I desire to suggest you some interesting things or
tips. Maybe you can write next articles referring to this article.
I want to read more things about it!
ठीक इसी तरह से आप इंस्टाग्राम में भी कुछ डाउनलोड नहीं कर
सकते हैं.
Spot on with thіs write-up, I actually think his amazing
site needs a great ɗeal more attention. I'll pгobably be Ьɑck again to rеad through more, thanks for the info!
Добро пожаловать в нашу службу доставки цветов в Казахстане, где каждый букет становится ярким
воплощением ваших чувств и эмоций.
У нас вы найдете разнообразные и
уникальные букеты, созданные нашими опытными флористами, чтобы удовлетворить самые изысканные вкусы.
Каждый цветок в наших букетах
- это произведение искусства, тщательно отобранное для создания гармоничной
композиции.
Мы осуществляем доставку во
все уголки Казахстана, включая отдаленные
районы, чтобы каждый мог насладиться красотой наших цветов.
Будь то свадьба, день рождения или
просто желание порадовать близкого человека - у
нас есть идеальный букет для любого случая.
Мы уверены в свежести и долговечности наших цветов, чтобы
каждый получил максимальное удовольствие от подаренного букета.
Не откладывайте, оформите заказ на цветы прямо сейчас и наполните свою жизнь или жизнь
ваших близких красками.
Наша служба цветочной доставки в Казахстане ценит каждого клиента, и
мы гордимся возможностью принести радость и красоту в вашу жизнь.
I used to be suggested this web site by way of my cousin. I'm not sure
whether this publish is written by him as no one else realize such specific about my difficulty.
You are amazing! Thank you!
This is a topic that is near to my heart... Best wishes! Where are your contact details though?
Everything is very open with a precise clarification of the issues.
It was definitely informative. Your website is very helpful.
Thank you for sharing!
portal randkowy dates
portal randkowy nowy sacz
randki starogard gdański
randka
czat randkowy za darmo
randki sosnowiec
randki dla singli
dojrzałe randkowanie
portal randkowy nowy sacz
gay randki
portal randkowy nowy sacz
randki biała podlaska
czat randkowy bez rejestracji
lento portal randkowy
lento portal randkowy
flirt randki
wdowy randki
kobiety randki
randki tarnów
dobra randka pl
profil randkowy za darmo
badoo randki
spotkania randki
date randki
czat randki
date randki
randkowanie pl
randki zachodniopomorskie
szybkie randki
randki na telefon
portal randki
portal randkowe
randki badoo
portal randkowy 50
bezpłatny portal randkowy
spotkania randki
50 plus randki
randki bez zobowiązań
darmowy portal randkowy
darmowe randki bez opłat
randki katolickie
randki 24
geje randki
olx randki
randki ukraińskie
randki tarnów
czat randkowy bez rejestracji
randki czat
randki dla katolików
dziewczyny randki
portal randkowe
katolicki portal randkowy za darmo
randki
spotkania randki
szybka randka eu
date randki
randki dla niepełnosprawnych
randkowy portal
dziewczyny na randkę
randki ukraińskie
strony z randkami
randki przez internet
randki bez logowania
flirt randka
randki tarnów
portal randkowy sympatia 50
portal randki
randki podlaskie
randki czat
randki chrześcijańskie
randki online bez rejestracji
randki nowy sącz
randki online
darmowe katolickie portale randkowe
flirt randka
sexrandka
randki tarnów
randki org
randki zachodniopomorskie
portal randkowe
randka online
randki na telefon
randki tomaszów mazowiecki
szybka randka
randkowy portal
szybkie randki
randki sosnowiec
senior randki
randki olx
randki tarnów
dziewczyny na randkę
dziewczyny na randkę
randki bez rejestracji
sexrandka
randki tinder
czat randkowy za darmo
randka
date randki
bezpłatny portal randkowy
randka online
senior randki
senior randki
randki online bez rejestracji
randki24
50 plus randki
portal randkowy swatka
portal randkowy swatka
randki z mamami
interia randki
profil randkowy
randki online bez rejestracji
badoo randki
randki24
fotka randki
randki zachodniopomorskie
randki polskie
szybkie randki
bezpłatny portal randkowy
randki z kobietami
szybka randka eu
randki lubuskie
randki z mamami
randki aplikacje
datezone randki
randki badoo
katolicki portal randkowy za darmo
date zone randki
czat randkowy za darmo
randki dla dorosłych
randki dla singli
randki bez rejestracji
flirt randka
kisma randki
portal randkowy darmowy bez oplat
darmowe randki bez logowania
randki podkarpackie
polskie randki
randki po 50
50 plus randki
chrześcijańskie randki
randki darmowe
flirtrandki
randki nowy sącz
flirtrandki
randki z mamami
randki podkarpackie
kisma randki
portal randkowy bez logowania
randki na facebooku
czat randkowy darmowy
randki aplikacje
portal randkowe
randki lubuskie
portal randkowy bez logowania
randki 24
portal randkowy darmowy bez oplat
szybka randka
randki sosnowiec
randka online
geje randki
randki w sieci
portal randkowy dla puszystych
flirt randka
randki24 pl rejestracja
randki nowy sącz
portal randkowy 50
bezpłatny portal randkowy
darmowe randki bez logowania
randki
randki org
anonse randkowe
randki tarnów
mamuski randki
lento portal randkowy
randki czat
onet randki
gay randki
anonse randki
darmowy portal randkowy bez opłat
randki zachodniopomorskie
randki przez internet
randki czat
portal randkowy dla puszystych
randka online
randki 50 plus
randki bez rejestracji
randki interia
randki dąbrowa górnicza
czat randkowy za darmo
randki w sieci
czat randkowy za darmo
profil randkowy na fb
portal randkowy 50
randki w okolicy
randki 24
strony z randkami
randkowanie pl
randki lubelskie
randki lubuskie
darmowy portal randkowy bez opłat
czat randkowy za darmo
randki w sieci
czat randkowy bez rejestracji
randki 24
randki darmowe
spotkania randki
ukrainskie randki
elka randki
portal randkowy bez logowania
katolicki portal randkowy bez rejestracji
randki stalowa wola
randki aplikacje
randki on line
randki aplikacje
portal randkowy nowy sacz
randki katolickie
randki oświęcim
czat randki
portal randkowy dla puszystych
randki w okolicy
chrześcijańskie randki
randki bez logowania
randki chrześcijańskie
darmowe czaty randkowe
portal randki
randki w ciemno
randka
fotka randki
facebook randka
interia randki
randki on line
randki tarnów
randkipl
anonse randki
randki internetowe
dobra randka
portale randkowe za darmo bez opłat
bzyk randki
czat randkowy za darmo
randki na telefon
profil randkowy
randki badoo
randki biała podlaska
katolickie randki
randki sympatia
randki bodo
portal randkowy sympatia 50
randki dla seniorów
darmowy portal randkowy bez rejestracji i logowania
darmowe katolickie portale randkowe
profil randkowy za darmo
sexrandka
kobiety randki
randki tarnowskie góry
randki tarnowskie góry
randki olx
randki zachodniopomorskie
portal randkowy darmowy bez oplat
anonse randkowe
randki dla katolików
darmowy portal randkowy dla seniorów
randki aplikacje
dobra randka pl
randki facebook
randki po 50
randki nowy sącz
randki piotrków trybunalski
darmowe czaty randkowe
randki bez rejestracji
dziewczyny randki
randki lubelskie
katolickie randki
randki na telefon
randki sympatia
darmowy portal randkowy bez rejestracji i logowania
randki po 50
olx randki
portal randkowy swatka
randki bez zobowiązań
flirtrandki
dobra randka pl
dziewczyny na randkę
randki fb
randki dla dorosłych
randki dla seniorów
anonse randkowe
katolicki portal randkowy za darmo
flirt randki
portale randkowe za darmo bez opłat
randki online
fotka randki
portal randkowy dla niepełnosprawnych darmowy
darmowy portal randkowy dla seniorów
anonse randkowe
randki tinder
flirt randki
wdowy randki
szybkie randki zielona góra
portal randkowy dla niepełnosprawnych darmowy
randki świętokrzyskie
onet randki
randki dąbrowa górnicza
ukraińskie randki
randki24
randkowanie pl
date zone randki
randki zachodniopomorskie
czat randki
randki geje
randkipl
czat randkowy za darmo
randki badoo
kobiety randki
profil randkowy na fb
randki dla katolików
szybkie randki zielona góra
randki 24
katolicki portal randkowy za darmo
dziewczyny na randkę
randki 50 plus
randki ukraińskie
facebook randka
randki org pl
randki nowy sącz
randki24
randki geje
facebook randka
dobra randka
randki dla seniorów
dojrzałe randkowanie
randki nowy sącz
randki w okolicy
randki w ciemno
randki na facebooku
randki dla seniorów
randki po 50
randki darmowe
randkę
randki polskie
portal randkowy dla puszystych
darmowy portal randkowy bez opłat
datezone randki
ukrainskie randki
kobiety randki
date zone randki
darmowe portale randkowe bez rejestracji
randki tarnowskie góry
bzyk randki
dojrzałe randkowanie
strony z randkami
randki org pl
randki bez zobowiązań
fotka randki
olx randki
portal randkowe
szybkie randki
profil randkowy na fb
sexrandka
chrześcijańskie randki
czat randkowy darmowy
portal randkowy darmowy bez oplat
kisma randki
50 plus randki
randki online
randki 50 plus
randki dla niepełnosprawnych
date zone randki
czat randkowy bez rejestracji
randki on line
elka randki
portal randkowy sympatia 50
polskie randki
badoo randki
randki biała podlaska
lento randki
randki lubelskie
randki internetowe
katolicki portal randkowy za darmo
randki dla niepełnosprawnych
randki tarnowskie góry
randkowy portal
date zone randki
date randki
badoo randki
randki w ciemno
portal randkowy 50
facebook randka
randki w sieci
katolicki portal randkowy bez rejestracji
mamuski randki
randki czat
randki tinder
randki w ciemno
czat randki
darmowy portal randkowy
randki
randki po 50
katolicki portal randkowy bez rejestracji
randki org pl
randki aplikacje
darmowy portal randkowy dla seniorów
randki sympatia
szybka randka eu
onet randki
randkowanie pl
darmowe randki bez opłat
elka randki
randki z kobietami
randki przez internet
darmowe randki bez opłat
randkę
senior randki
tinder randki
portal randkowy nowy sacz
randkipl
randki tomaszów mazowiecki
randki dla singli
portal randkowy nowy sacz
darmowy portal randkowy bez rejestracji i logowania
randki chrześcijańskie
randki z mamami
badoo randki
randki czat
dobra randka
randki24 pl rejestracja
darmowe randki bez opłat
kisma randki
szybkie randki
darmowe randki
portal randkowy swatka
randki darmowe
randki darmowe
polskie randki
profil randkowy na fb
randki interia
elka randki
kisma randki
katolickie randki
randki w okolicy
tinder randki
randki ukraińskie
badoo randki
randki na facebooku
randki na facebooku
randki czat
randki olx
randki online
randki bielsko biała
randkowy portal
profil randkowy
mamuski randki
szybka randka
randki 24
tinder randki
interia randki o2
portal randkowy 50
randki lubelskie
randki za darmo
kobiety randki
randki on line
portal randkowy dates
portal randkowy darmowy bez oplat
darmowe randki bez opłat
portal randkowy 50
randki starogard gdański
randki tarnów
randki org
randki dla dorosłych
randki internetowe
randkipl
date zone randki
lento portal randkowy
strony z randkami
bezpłatny portal randkowy
portal randkowy nowy sacz
tinder randki
bezpłatny portal randkowy
randki polskie
wdowy randki
dobra randka pl
randki dla niepełnosprawnych
50 plus randki
szybka randka
ukrainskie randki
geje randki
kobiety randki
gay randki
dziewczyny randki
portal randki
darmowe randki bez opłat
randki ukraińskie
randki starogard gdański
profil randkowy
portal randkowy nowy sacz
randki dla katolików
ukraińskie randki
portal randkowy dates
polskie randki
randki sosnowiec
lento portal randkowy
randki za darmo
profil randkowy za darmo
randki świętokrzyskie
szybka randka
randki przez internet
randki w ciemno
randki bodo
randki dla seniorów
fotka randki
portal randkowy swatka
randki facebook
randki ostrów wielkopolski
randki dąbrowa górnicza
portal randkowy dla puszystych
randki w sieci
darmowy portal randkowy bez rejestracji i logowania
randki online
randki dla katolików
randki oświęcim
randki bielsko biała
love randki
randki bez zobowiązań
kobiety randki
randki świętokrzyskie
katolickie randki
randki po 40
darmowy portal randkowy
randki świętokrzyskie
randki podlaskie
portal randki
randki zachodniopomorskie
randki interia
randkowanie pl
randki lubin
elka randki
darmowe portale randkowe bez rejestracji
randki sosnowiec
randkipl
randki za darmo
ukrainskie randki
randki polskie
flirtrandki
50 plus randki
randki fb
portal randkowy dla puszystych
randki z kobietami
randki na facebooku
polskie randki
randki internetowe
chrześcijańskie randki
randki podlaskie
randki bez rejestracji
randki dla katolików
portal randkowy dla puszystych
lento portal randkowy
flirt randki
katolickie randki
datezone randki
czat randkowy bez rejestracji
olx randki
randki lubelskie
randki za darmo
randki biała podlaska
randki ostrów wielkopolski
randki online
randkowy portal
randki oświęcim
randki on line
randki dąbrowa górnicza
randki aplikacje
lento randki
dziewczyny na randkę
randki na facebooku
randki stalowa wola
portal randkowy dates
randki lubin
polskie randki
randki sympatia
katolicki portal randkowy bez rejestracji
sexrandka
randki biała podlaska
randki dla singli
czat randkowy bez rejestracji
randki po 50
randki facebook
randki za darmo
ogloszenia randkowe
spotkania randki
randkipl
randkipl
randki interia
50 plus randki
darmowy portal randkowy
randka
randki po 40
darmowe katolickie portale randkowe
darmowy portal randkowy dla seniorów
dobra randka
spotkania randki
czat randki
randki bodo
randki w okolicy
badoo randki
badoo randki
randki org
randki interia
portal randkowy dla puszystych
randki sympatia
ukrainskie randki
profil randkowy na fb
dojrzałe randkowanie
randki lubelskie
czat randkowy bez rejestracji
chrześcijańskie randki
randki chrześcijańskie
tinder randki
randki zielona góra
randki sosnowiec
randki piotrków trybunalski
portal randkowy darmowy bez oplat
50 plus randki
flirt randka
czat randki
darmowy portal randkowy dla seniorów
randki dla singli
szybka randka
datezone randki
profil randkowy za darmo
profil randkowy na fb
randki bodo
ogloszenia randkowe
randki bez zobowiązań
love randki
randki podkarpackie
randki nowy sącz
randki internetowe
randki podkarpackie
lento portal randkowy
randki badoo
czat randki
dobra randka pl
tinder randki
randki org
datezone randki
senior randki
ukraińskie randki
randki dla niepełnosprawnych
randka online
randka online
profil randkowy za darmo
randki biała podlaska
dziewczyny randki
darmowe randki bez logowania
randki24
czat randkowy za darmo
randki dla singli
randki bielsko biała
randkowanie pl
olx randki
portal randkowy dla puszystych
randki świętokrzyskie
50 plus randki
sexrandka
portal randki
randki starogard gdański
czat randkowy bez rejestracji
randki bielsko biała
onet randki
randki dla niepełnosprawnych
randkę
randki on line
randki org pl
randki bez rejestracji
randki z dziewczynami
tinder randki
randkowy portal
randki dla singli
katolicki portal randkowy za darmo
randki bielsko biała
katolicki portal randkowy za darmo
date zone randki
bzyk randki
tinder randki
portal randkowy sympatia 50
portal randkowy swatka
date randki
portal randkowy dla puszystych
elka randki
randki tarnów
czat randkowy bez rejestracji
portal randkowy swatka
randki darmowe
darmowe randki
randki podkarpackie
randki na telefon
randki w ciemno
fotka randki
randki sosnowiec
dziewczyny na randkę
wdowy randki
czat randkowy za darmo
portal randkowy bez logowania
darmowe randki bez opłat
darmowe portale randkowe bez rejestracji
darmowe czaty randkowe
randki świętokrzyskie
wdowy randki
darmowe katolickie portale randkowe
randki nowy sącz
czat randkowy darmowy
randki dla dorosłych
randki bielsko biała
czat randki
randki interia
randki24 pl rejestracja
darmowy portal randkowy
date randki
randki na facebooku
randki na facebooku
lento portal randkowy
randki biała podlaska
date zone randki
randki w ciemno
randki zachodniopomorskie
anonse randkowe
randki katolickie
portal randkowy swatka
randki po 50
randki za darmo
dojrzałe randkowanie
randki tinder
ukraińskie randki
interia randki o2
randki dla seniorów
katolickie randki
randki zduńska wola
darmowy portal randkowy bez rejestracji i logowania
randki z dziewczynami
portal randkowy dla puszystych
portal randkowy dates
kobiety randki
randki24 pl rejestracja
szybka randka
randki polskie
spotkania randki
darmowy portal randkowy dla seniorów
randki w okolicy
randki z dziewczynami
randki dąbrowa górnicza
profil randkowy za darmo
czat randkowy za darmo
randki tarnowskie góry
50 plus randki
anonse randki
randki org pl
polskie randki
darmowy portal randkowy
fotka randki
darmowe randki
randki24 pl rejestracja
darmowe katolickie portale randkowe
randki biała podlaska
randki bez rejestracji
randki facebook
portal randkowy sympatia 50
anonse randkowe
date randki
randki internetowe
randki bodo
czat randki
gay randki
flirt randka
szybka randka
flirt randka
randki oświęcim
interia randki o2
badoo randki
interia randki o2
love randki
strony z randkami
polskie randki
polskie randki
darmowe randki bez logowania
randki po 50
randki bez zobowiązań
randkę
darmowy portal randkowy
randki po 50
katolicki portal randkowy za darmo
randki fb
randki oświęcim
randki bielsko biała
czat randkowy bez rejestracji
randki po 40
randki zduńska wola
ukraińskie randki
randki oświęcim
katolickie randki
randki zachodniopomorskie
katolickie randki
randki ostrów wielkopolski
randkę
portal randkowy sympatia 50
anonse randkowe
randki bez zobowiązań
portal randkowy 50
randki na telefon
randki tarnowskie góry
randki przez internet
randki katolickie
polskie randki
tinder randki
randki on line
randkowanie pl
olx randki
randki tarnowskie góry
kisma randki
randki oświęcim
portal randkowy bez logowania
portal randkowe
randki interia
randki zduńska wola
randka
randki przez internet
interia randki o2
portal randkowy dla niepełnosprawnych darmowy
profil randkowy
szybkie randki zielona góra
randki świętokrzyskie
kobiety randki
randki on line
portal randkowy darmowy bez oplat
facebook randka
randki 24
portal randki
czat randkowy bez rejestracji
randki darmowe
randki dla katolików
randki bez zobowiązań
anonse randkowe
darmowe portale randkowe bez rejestracji
randki online
randki24
randki24 pl rejestracja
bezpłatny portal randkowy
portal randkowy bez logowania
randkowanie pl
randki dla seniorów
bzyk randki
randki zachodniopomorskie
dobra randka
kisma randki
dobra randka pl
randkowy portal
portal randkowy dates
randki lubin
randki bielsko biała
randki fb
randki interia
randki 24
randki zachodniopomorskie
randkipl
tinder randki
randki bez rejestracji
randki tinder
szybka randka
kobiety randki
ogloszenia randkowe
randki przez internet
profil randkowy
randki internetowe
randki tarnów
darmowe portale randkowe bez rejestracji
randki piotrków trybunalski
randki chrześcijańskie
randki dla singli
randki bez rejestracji
randki świętokrzyskie
dobra randka
tinder randki
portal randkowy dla puszystych
darmowe portale randkowe bez rejestracji
50 plus randki
gay randki
gay randki
randkowy portal
interia randki
randki lubuskie
kisma randki
randki interia
badoo randki
profil randkowy za darmo
badoo randki
darmowy portal randkowy bez rejestracji i logowania
randki ostrów wielkopolski
randki tinder
randki katolickie
50 plus randki
polskie randki
profil randkowy na fb
czat randki
randki badoo
randki dla dorosłych
date randki
randki bielsko biała
randki zduńska wola
randki tarnów
randki nowy sącz
randki bodo
datezone randki
badoo randki
randki zielona góra
randki dla seniorów
randki chrześcijańskie
interia randki
randki sympatia
randki24 pl rejestracja
randki dla katolików
olx randki
spotkania randki
randki tarnów
randki bez zobowiązań
randki facebook
geje randki
datezone randki
darmowe randki bez logowania
interia randki
randki ostrów wielkopolski
randki dla seniorów
gay randki
ogloszenia randkowe
randki dla katolików
darmowe katolickie portale randkowe
olx randki
darmowe randki
dziewczyny na randkę
date zone randki
dobra randka pl
darmowe czaty randkowe
profil randkowy
randka
randki 24
randkipl
randki darmowe
portal randkowy dla niepełnosprawnych darmowy
szybka randka eu
randki podlaskie
randki piotrków trybunalski
darmowe czaty randkowe
randkę
randki polskie
szybka randka eu
elka randki
randki stalowa wola
randki za darmo
date randki
darmowe randki
portal randkowy bez logowania
portal randki
randki stalowa wola
randki bez zobowiązań
bezpłatny portal randkowy
randki olx
randki darmowe
randki org pl
date randki
randki polskie
bzyk randki
randki bez rejestracji
bezpłatny portal randkowy
portal randkowy swatka
randki sympatia
darmowy portal randkowy bez rejestracji i logowania
randki podlaskie
randki badoo
randki bez zobowiązań
randki starogard gdański
randki bez zobowiązań
randki 24
czat randkowy za darmo
fotka randki
portal randkowy dla niepełnosprawnych darmowy
dobra randka
tinder randki
czat randkowy darmowy
flirt randka
ukrainskie randki
randki przez internet
randki w okolicy
randki24 pl rejestracja
randki zielona góra
darmowe katolickie portale randkowe
spotkania randki
randki dąbrowa górnicza
portal randkowy bez logowania
portal randkowy 50
tinder randki
randki w ciemno
polskie randki
ogloszenia randkowe
dziewczyny na randkę
randki dla katolików
randki zachodniopomorskie
randki z dziewczynami
randkowy portal
randki z kobietami
randki nowy sącz
portal randkowy dla puszystych
randki na facebooku
czat randkowy darmowy
dobra randka pl
flirt randki
chrześcijańskie randki
randkę
flirt randka
geje randki
randki chrześcijańskie
randki nowy sącz
szybkie randki
portale randkowe za darmo bez opłat
senior randki
interia randki o2
randki z dziewczynami
sexrandka
randki on line
mamuski randki
date zone randki
badoo randki
darmowe randki bez logowania
randki przez internet
randki badoo
szybka randka
randki po 40
randki bez logowania
mamuski randki
randki tarnów
dobra randka
randki katolickie
interia randki o2
portale randkowe za darmo bez opłat
katolickie randki
randki czat
randki interia
kobiety randki
portal randkowy dates
onet randki
randki przez internet
portal randkowy dla puszystych
tinder randki
randki z kobietami
randki dla dorosłych
dziewczyny na randkę
randki piotrków trybunalski
randki aplikacje
szybka randka eu
randki starogard gdański
profil randkowy na fb
randki aplikacje
portal randkowy bez logowania
randki za darmo
randki chrześcijańskie
randki
I like what you guys are usually up too. This type of clever work and
coverage! Keep up the fantastic works guys I've
you guys to my blogroll.
Deixe um comentário